Колумна: „Од Сталкер до Annihilation: Духовниот пад на Западот во Зеркало на филмот“
Кога ќе се споредат два филма од различни епохи и култури, како „Сталкер“ на Андреј Тарковски и „Annihilation“ на Алекс Гарланд, се отвора прозорец кон подлабоките разлики меѓу духовноста и модерната западна култура. „Сталкер“, создаден во сенката на советската цензура, не е само филм – тој е духовно патешествие, алегорија за човечката душа во потрага, копнеж и враќање кон Бога.
Зоната, таа мистериозна и забранета област, не е само вонземски феномен, туку света сфера каде природните закони се суспендирани, а луѓето се соочуваат со своите најдлабоки желби и стравови. Собата, за која се верува дека ги исполнува желбите, е метафора за божествениот суд или милост, простор каде вистината за човечкото срце ум и дух се открива.
Сталкерот, со сета своја кршливост и сомнежи, е духовен водич – несовршен, но непоколеблив во својата вера, сличен на свештеник што ја носи својата заедница кон просветлување, дури и кога самиот се бори со внатрешни демони.
Оваа духовна димензија на „Сталкер“ е уште поизразена кога се земе предвид контекстот на неговото создавање, во Советскиот Сојуз, каде религијата беше потиснувана, Тарковски успеал да вметне длабока христијанска симболика во своето дело, ризикувајќи многу. Зоната, со своите обраснати руини и натприродна убавина, е божествен простор, каде чудото е возможно – како во последната сцена, каде ќерката на Сталкер, девојчето, покажува телекинетички способности, навестувајќи дека божественото постои дури и во оние што ги занемаруваме. Ова не е само филмска уметност; тоа е чин на отпор против безбожничкиот систем, повик за духовно будење во време на мизерија. Тарковски, преку „Сталкер“ и „Соларис“, каде планетата е симбол на Бога, а не на технолошка интелигенција, го предизвикува материјализмот и нуди визија за воскресение – идеја што е во срцето на христијанската вера.
Спротивно на ова, „Annihilation“, иако визуелно и тематски поврзан со „Сталкер“, останува заробен во плиткоста на модерната западна култура. Сјајот, зоната во филмот на Гарланд, е фасцинантен, но лишен од божествена димензија. Наместо духовна потрага, филмот се фокусира на психолошки борби, самоуништување и научни мистерии.
Лена, протагонистката, се соочува со вонземски двојник, но крајот – со блесокот во нејзините очи – повеќе алудира на трансформација или губење на идентитетот, отколку на духовно просветлување. Западните критичари го анализираат „Annihilation“ низ леќата на психологија, феминизам или еколошки теми, но ретко го допираат она што Тарковски го става во центар: потрагата по Бога и смислата на постоењето.
Оваа разлика не е само уметничка – таа е симптом на подлабок културен раскол.
Западната цивилизација, со сета своја слобода, често бега од духовноста, одбирајќи полесни патишта. Наместо пост, молитва и заедничарење со Бога – патот кон вистинската слобода и воскресение – таа се свртува кон индивидуализам, материјализам и површни идеологии.
Денешните „воук“ постулати, опседнатоста со идентитет и промена преку „операции“ наместо духовен подвиг, се одраз на ова бегство. Дури и воскресението, централниот христијански концепт, се прикажува во поп-културата како хорор елемент, нешто страшно, наместо прослава на животот.
Тарковски, во услови на прогон, создал ремек-дело што го слави божественото; Западот, со сета своја слобода, често произведува дела што се губат во лични „мамбо-џамбо“ драми, избегнувајќи ја отворената врата на црквата.
Тарковски го налутил Лениновиот дух со својата визија, инсистирајќи дека „Соларис“ и „Сталкер“ зборуваат за Бога, а не за технолошки утопии. Неговите филмови се потсетник дека единствениот што воскреснува мртви е Бог, потврден преку сведоштва на верата. „Сталкер“ не е само филм – тој е повик да се свртиме кон нешто поголемо, кон божественото што нè чека на крајот од патот, пасхата што е неизбежна за сите нас. За разлика од него, „Annihilation“ и слични западни дела, иако уметнички впечатливи, често остануваат заробени во плиткоста на индивидуализмот, далеку од духовната длабочина што Тарковски ја нуди. Ова е трагедијата на нашето време: цивилизација што може да создаде чуда, но ја губи верата во чудото на воскресението.
„Сталкер“ е духовен компас, создаден во тешки услови, што нè води кон Бога и вистинската слобода. „Annihilation“, иако интригантен, ја одразува западната склоност да се избегне божественото, фокусирајќи се на лични борби и површни анализи. Во време кога светот се бори со материјализам и духовна празнина, Тарковски нè потсетува дека спасението е возможно – но само ако ја прифатиме верата и го следиме патот кон Собата, каде нè чека вистината.